Cục phòng, chống HIV/AIDS đã ban hành Quyết định về việc hướng dẫn tạm thời triển khai đáp ứng y tế công cộng với chùm lây nhiễm HIV.
Theo đó, Quyết định này hướng dẫn việc phát hiện, điều tra các chùm lây nhiễm HIV và tổ chức thực hiện các giải pháp đáp ứng y tế công cộng nhằm kịp thời ngăn chặn sự lây truyền HIV tại các khu vực địa lý, quần thể đang có nguy cơ gia tăng dịch HIV/AIDS. Hướng dẫn này áp dụng cho các tỉnh dự án và các tỉnh có sự gia tăng đột biến về số ca phát hiện nhiễm HIV.
Nguyên tắc đáp ứng y tế công cộng, tất cả các bệnh nhân chẩn đoán nhiễm HIV đều nhận được gói dịch vụ chăm sóc và điều trị ngay sau khi được chẩn đoán. Cần có sự tham gia của các cơ quan, đơn vị đóng trên địa bàn, cán bộ từ các chương trình giám sát xét nghiệm; can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV; chăm sóc và điều trị HIV/AIDS khi thực hiện đáp ứng với chùm lây nhiễm HIV dưới sự điều phối và chỉ đạo của Sở Y tế tỉnh/thành phố và Cục Phòng, chống HIV/AIDS. Các can thiệp trong khuôn khổ đáp ứng y tế công cộng với chùm lây nhiễm HIV được xây dựng dựa trên số liệu, các khoảng trống dịch vụ tại địa bàn có chùm lây nhiễm HIV.
Chùm lây nhiễm theo thời gian, địa điểm sử dụng 1 trong 2 tiêu chí sau: Theo quy định tại Quyết định số 2834/QĐ-BYT ngày 09/6/2021 của Bộ trưởng Bộ Y tế về Hướng dẫn thực hiện xét nghiệm phát hiện nhiễm mới HIV và sử dụng số liệu xét nghiệm phát hiện nhiễm mới HIV trong phòng, chống HIV/AIDS: khi xuất hiện ≥1 ca nhiễm mới được xét nghiệm phát hiện bằng phương pháp RITA ở mỗi quận/huyện. Hoặc xuất hiện sự gia tăng về số lượng người nhiễm HIV mới báo cáo chênh lệch từ 2 độ lệch chuẩn (SD) trở lên trong một nhóm quần thể, ở một khu vực, trong một khoảng thời gian dựa trên các tiêu chí sau để xác định: Theo khu vực địa lý (ví dụ quận/huyện) hoặc xác định nhóm nguy cơ; Theo khoảng thời gian và nhóm so sánh (với 36 tháng trước đó); Theo mức tăng số liệu người nhiễm HIV tuyệt đối hay tương đối. Lưu ý: những bệnh nhân mới tiếp cận điều trị ARV có tải lượng vi rút HIV trên 1000cp/ml.
Chùm lây nhiễm theo đặc điểm sinh học phân tử như sau: Kết quả giải trình tự gen của những người nhiễm HIV mới được phát hiện có 2 đặc điểm sau: (1) Ngưỡng khác nhau về di truyền học (genetic distance threshold) 0,5%, gợi ý về sự lây truyền gần đây (các chủng HIV tương tự về mặt di truyền cao có quan hệ rất chặt chẽ với nhau); (2) Xuất hiện ở ít nhất 2 trường hợp trong chùm lây nhiễm HIV được chẩn đoán. Lưu ý: Một chùm lây nhiễm HIV theo đặc điểm sinh học phân tử có thể đại diện cho một nhóm nhỏ trong mạng lưới tình dục/mạng lưới nguy cơ tiềm ẩn trong đó sự lây truyền đã xảy ra và có thể đang tiếp diễn. Tuy nhiên, các chùm lây nhiễm HIV theo đặc điểm sinh học phân tử không thể kết luận được trường hợp này có lây truyền trực tiếp đến trường hợp kia hoặc chưa xác định được hướng lây truyền. Điều này là do hai người có các chủng HIV giống nhau về mặt di truyền không nhất thiết phải có mối liên hệ trực tiếp với nhau bằng cách lây truyền: mối quan hệ có thể là gián tiếp và có thể có những người không xác định tham gia vào các mối quan hệ lây truyền.
Xuất hiện trường hợp nhiễm HIV trong các nhóm khó tiếp cận. Xuất hiện người nhiễm HIV mới phát hiện trong các nhóm có sự hạn chế về tiếp cận các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS như các nhóm dễ bị tổn thương hoặc yếu thế; ví dụ trong nhóm đồng bào dân tộc thiểu số hoặc trong nhóm di biến động ở một vùng dân cư hoặc trong nhóm chuyển giới ở một khu vực sinh sống sinh hoạt tập thể…hoặc trong nhóm người có sử dụng chung một dịch vụ giải trí hoặc xâm lấn có nguy cơ cao.
Nội dung triển khai đáp ứng y tế công cộng theo chùm lây nhiễm HIV, Bộ Y tế hướng dẫn cách xác minh chùm lây nhiễm HIV; Mô tả chùm lây nhiễm và đặc điểm địa bàn nguy cơ; Hướng dẫn xây dựng kế hoạch đáp ứng y tế công cộng; Tổ chức triển khai thực hiện các hoạt động đáp ứng y tế công cộng; Giám sát, theo dõi đánh giá việc đáp ứng y tế công cộng; Xem xét, đánh giá quá trình đáp ứng chùm lây nhiễm HIV. Tư vấn và xét nghiệm HIVgồm 4 bước: Bước 1. Trao đổi với cộng tác viên SNS về việc giới thiệu người có hành vi nguy cơ cao (HVNCC) đi xét nghiệm HIV; Bước 2. Phát thẻ mời, thẻ xác nhận; Bước 3. Tiếp nhận người có HVNCC do cộng tác viên SNS chuyển gửi đến CSĐT; Bước 4. Hỗ trợ các thủ tục nhận chi phí hỗ trợ theo quy định (nếu có).
Việc triển khai các can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV đáp ứng chùm lây nhiễm HIV nhằm mục đích cắt đứt việc lây truyền HIV từ người nhiễm HIV ra cộng đồng, đồng thời cũng dự phòng cho người chưa nhiễm HIV để không bị nhiễm HIV. Việc triển khai các can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV với các chùm lây nhiễm HIV cần được triển khai tùy vào đặc điểm hành vi, tình trạng nhiễm HIV, các dịch vụ dự phòng HIV hiện có và nhu cầu của từng nhóm đối tượng đích: Nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới; Nhóm người chuyển giới; Nhóm người nghiện chích ma túy; Nhóm người sử dụng ma túy kích thích dạng Amphetamine (ATS); Quản lý bệnh lao ở người nhiễm HIV; Dự phòng HIV cho một số các nhóm đặc thù khác; Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).
Kết nối chuyển gửi người nhiễm HIV đến cơ sở điều trị HIV/AIDS, cần thực hiện ngay việc kết nối người có kết quả xét nghiệm dương tính với HIV dù là người nhiễm HIV lâu hay nhiễm mới, người mới phát hiện hay người nhiễm cũ chưa được điều trị thuốc ARV hay người đã điều trị nhưng bỏ trị với các CSĐT. Trường hợp người nhiễm HIV đang mắc bệnh nặng cần được đưa vào điều trị nội trú tại các cơ sở y tế theo chỉ định chuyên môn.
Chi tiết xem tại đây
Khánh Ly
